کوه بیرک

تصویر:کوه بیرک ( بیرگ ) ایرندگان

رشته کوه بیرک از شرق دشت پی گل شروع (غرب رشته کوه واقع در ایرندگان) و تا جنوب غربی شهرستان مهرستان ادامه دارد، طول تقریبی آنحدود از ۱۲۰ کیلومتر و عرض آن بطور متوسط ۱۰ کیلومتر می‌باشد. طول جنوبی و غربی و شمال غرب آن در بخش ایرندگانشهرستان خاش واقع است که روستاهای گواتامک، سپتوک، منطقه سر کور و روستاهای دهستان کهنو و پستاک و چگرد در جنوب آن و اسپه و زیرکدان و … در غرب آن و پالیزان (روستای تاریخی و باستانی در دل کوه با میوه‌های سردسیری فراوان) و گوالشتان، بگ، رسول آباد و … در شمال آن واقع شده‌اند. بلند ترین ارتفاع این کوه در منطقه سپتوک ایرندگان قرار دارد. البته بیشتر خوانندگان، نویسندگان و مسئولین محترم این رشته کوه را بنام زابلی می‌شناسند در صورتی که بیش از نیمی از آن در ایرندگان می‌باشد و مالکیت اصلی و حقیقی آن متعلق به ایرندگان می‌باشد . تنها دلیل آن وجود دکل مخاراتی و صداوسیماست که در شرقی ترین ظلع این رشته کوه یعنی در زابلی واقع است و جاده دسترسی به این دکلها از طریق زابلی می‌باشد.

منطقه حفاظت شده:

منطقه حفاظت شده ‘کوه بیرک با گستره بیش از ۷۰ هزار هکتار واقع در ایرندگان و مهرستان است که محدودهٔ کوه بیرک ایرندگان مهمترین زیستگاه پلنگ دربلوچستان ایران است

این گونه یکی از بزرگترین نژادهای پلنگ در دنیا را نیز تشکیل می‌دهد. وزن یک پلنگ از این گونه بالغ به ۹۰ کیلوگرم و طول بدنش به ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد و رنگ‌های سفید، زرد، زرد قرمز یا زرد خاکستری در خالهای این حیوان وجود دارد. این نوع پلنگ ایرانی زندگی در نقاط جنگلی و کوهستانی، ارتفاعات بالای سه هزار و ۵۰۰ متر، نواحی پردرخت و صخره‌ای و نزدیک رودخانه را ترجیح می‌دهد. خوراک اصلی این جانور گوسفند،بز وحشی و گاهی خوک وحشی است و در صورت کمیاب بودن شکار، از پرندگان، چرندگان و حیوانات کوچک دیگر نیز تغذیه می‌کند.

غارها و چشمه‌های کوه بیرک ایرندگان

روستاهای دامنه کوه بیرگ در ناحیه ایرندگان بسیار زیبا و دیدنی وگردشگری می‌باشند، مکانهای باستانی و غارهای طویل و سنگ نوشته‌های تاریخی زیبایی دارد از جمله غار گواتامک که هنوز کسی از انتهای آن خبر ندارد و دارای انشعابات متعددی می‌باشد،

غار گواتامک

غار صداکی

داخل این غار چشمه‌های زیادی هم وجود دارد. این غار در منطقه عشایری روستای گواتامک واقع است. غار پستاک، غار درگ سولا که در شمال غرب و در نزدیکی روستای زیبای پالیزان واقع است، طوری که مردم منطقه بیان می‌کنند انتهای غار پستاک و درگ سولا مشخص نیست و بیان دارند که این دو غار به هم متصلند (غار شمالی و غارجنوبی). چشمه معروفی در غار درگ سولا وجود دارد که در فصلی از سال فوران شدیدی دارد و آب با سرعت و فشار بالایی به بیرون پرتاب می‌شود.

زیست بوم کوه بیرک

بیشترین دارو های گیاهی بلوچستان از کوهپایه‌ها و اطراف آن برداشت می‌شود طبق گزارش‌ها محلی نیز حیوانات وحشی زیادی مثل گوراز پلنگ ایرانی، خرس (مم)، خرگوش، بز کوهی و پرندگان متعددی در آن حوزه وجود دارد.

با توجه به آب و هوای مطبوع آن و انواع گیاهان و درختچه‌های خوشبو، عسل آن شهرت دارد و همچنین بهترین دامهای محلی را دارا می‌باشد که گوشت دامی آن شبیه بز کوهی نرم و لطیف است. این منطقه دارای آبهای معدنی فراوانی است که برای طب سنتی از آن استفاده می‌گردد.

از گردشگران، کوهنوردان و غار پیمایان دعوت می‌شود از این منطقه دیدن فرمایند و نیز از مسئو لین محترم هم در خواست می‌شود دربحث گردشگری، ساخت کمپ کوهنوردی، معادن، دامداری، داروهای گیاهی، کشاورزی و ساماندهی عشایر منطقه همتی بیش از گذشته داشته باشند.

ارتفاعات:

۱ -۲۷۴۰ متر – قله مکی  روستای سپتک – بخش ایرندگان – شهرستان خاش

۲- ۲۶۲۵ متر – شهرستان سیب و سوران

۳- ۲۵۵۳ متر – بخش ایرندگان – شهرستان خاش

۴- ۲۵۵۰ متر – نزدیکی روستای گواتامک – بخش ایرندگان – شهرستان خاش

۵- ۲۵۲۰ متر – بخش ایرندگان – شهرستان خاش

۶- ۲۴۹۹ متر – محل دکل صدا و سیما – شهرستان مهرستان

غار ها:

۱- غار گواتامک – روستای گواتامک – بخش ایرندگان – شهرستان خاش

۲- غار صداکی – روستای پستاک – بخش ایرندگان – شهرستان خاش